آشنايي با بيماري هاي كليوي وظيفه كليه ها در بدن عبارتست از : 1 – تصفيه خون و جدا سازي مواد زائد آن كه مهمترين آنها اوره دكراتينين هستد . 2- كليهها عمل تنظيم و تعادل آب بدن را انجام مي دهند كه در هنگامي كه به آب كافي دسترسي نداريم نعنانع دفع آب زياد از بدن مي گردد . در اين هنگام ادرار غليظ تر مي شود . از طرفي وقتي مصرف مايعات زياد مي شود كليه ها آب بيشتري را دفع مي كنند تا تنظيم مايعات درون بدن به هم نخورد . 3 – تنظيم غلظت املاح خون ( نمك و قند و ….. ) و حفظ تعداد گلبولهاي قرمز خون يكي ديگر از وظايف كليه هاست در بعضي از موارد كليه با ترشح ماده اس ساخته شدن گلبوهاي قرمز را تحريك مي كند . اختلال در هر يك از وظايف كليه مي تواند بسيار خطرناك باشد پس بايد از اين اعضاء بخوبي مراقبت كنيم . اهميت شناخت بيماريهاي كليه : به دليل اهميت كليه در سلامت انسان ديگر اين كه اين بيماريها از مهمترين بيماريها در سراسر جهان است ،‌آمارها نشان مي دهد كه در هر يك ميليون نفر 90 نفر مبتلا به بيماري كليوي هستند. سوم اين كه بيماريهاي كليوي مشكلات اقتصادي زيادي را به جامعه تحميل مي كند و مشكلات درماني را سبب مي گردد . علل بيماريهاي كليوي : اين علل عبارتند از : عفونت – تومور يا غده ها – ضربهها – عوامل شيميايي – عوامل آلرژي زا ( حساسيت زا ) و ناهنجاريهاي مادر زادي بيماريهاي كليه ناهنجاريهاي مادرزادي كليه تاهنجاريهاي مادرزادي بيش از هر عضو ديگر در كليه مشاهده مي شود . بعضي از آنها اختلال ايجاد نمي نمايند ولي اكثراً كار عملي كليه بسبب اين ناهنجاريها مختل مي گردد . ناهنجاريهاي مادرزادي كه در كليه ديده مي شود عبارتند از : هيپولازي كليه ( كليه كوچكتر از معمول است و اغلب يكي از كليه ها مبتلا است ) ، كليه هاي پولي كيست ( كيست هاي متعدد دركليه ديده مي شود و تقريباً هميشه دو طرفي است ) ، فقدان يك كليه و كليه هاي متعدد ( وجود سه و يا چهار كليه كه خيلي نادر است ) . در مواجهه با ناراحتي هاي مبهم شكمي بايستي ناهنجاريهاي دستگاه ادراري را در نظر داشت و براي قطعي شدن تشخيص از آزمايشات پرتوشناسي كمك گرفت . نفريت : آماس كليه را نفريت گويند كه بدو صورت حاد و مزمن ديده مي شود . نفريت حاد : سبب ها – نفريت حاد كه بهتر است گلومرولونفريت حاد گفته شود (( زماني كه التهاب عفوني ومنتشر كلافچه هاي كليه وجود دارد )) در دنباله برخي از عفونتها بخصوص عفونت قسمتهاي فوقاني دستگاه تنفس بوسيله نوعي استرپتوكوك ايجاد مي گردد . آنژين استرپتوكوكي بيش از همه مقصر است ولي مخملك ، عفونتهاي پوستي استرپتوكوكي ،پنوموني و آندوكاردين باكتريال نيز ممكن است برخي اوقات سبب بروز نفريت حاد بشوند . اين بيماري در نزد كودكان و نوجوانان خيلي فراوانتر از بالغين مشاهده مي گردد . نشانه ها : شروع بيماري معمولاً ناگهاني است 1 تا 3 هفته بعد از بروز عفونت اوليه ( معمولاً آنژين استپرتوكوكي ) ظاهر مي گردند . سر درد ،‌ تب ،‌بي اشتهائي ، تهوع و استفراغ ، شايعترين نشانه هاي بيماري هستند . بيمار مبتلا به خون شاشي است ( هماتوري ) و در ادرار آلبومين وجود دارد . خيز ( ادم ) در ابتدا بصورت پف كردن پلكها وصورت بروز ميكند . سپس قوزك پا مبتلا به خيز مي شود و سرانجام خيز تمام بدن زا فرا خواهد گرفت . در اثر خيز بخصوص سر در نزد كودكان ممكن است تشنج بروز كند . فشار خون اغلب بالا است رنگ ادرار تغيير كرده و برنگ جگري و يا قهوه اي روشن در مي آيد . ( بعلت وجودخون ) و مقدار ادرار در شبانه روز كم مي شود ولي انوري هيلي نادر است . ( انوري : قطع شدن كامل ادرار ) پيشگيري و درمان – بهترين روش جلوگيري از بروز نفريت درمان عفونتهاياسترپتوكوكي است . استعمال بموقع و كافي پني سيلين و سولفاميدها و ساير آنتي بيوتيكها براي سركوب كردن عفونت اصلي از بروز نفريت حاد تا حدود زيادي جلوگيري بعمل مي آورد و پني سيلين بهترين و انتخابي ترين آنتي بيوتيك است چنانچه پني سيلين براي درمان عفونت اصلي بكار نرفته و بيمار نسبت به پني سيلين حساسيت نداشته باشد در درمان نفريت بايستي هر چه زودتر تزريق پني سيلين را آغاز نمائيم ،‌رژيم غذائي بيمار بايد تا موقعي كه خيز وجود دارد و فشارخون بالا است فاقد نمك باشد . محدود كردن ميزان پروتئين بعلت وجود آلبومين در ادرار لازم نيست و اكثر موارد بيمار مي تواند بعد از 10 تا 14 روز رژيم غذائي عادي خود را از سر گيرد . چنانچه علائم نارسائي قلب بظهور برسد بايد به تجويز يكياز فرآورده هاي ديژيتال مبادرت ورزيد و تا زمانيكه علائم بيماري برطرف نشده و وضع ادرار اصلاح نگرديده است ( از نظر وجود خون و آلبومين ،‌مقدار ادرار شبانه روز ) بيمار بايستي در بستر استراحت نمايد . اين مدت در حدود 2 تا 6 هفته طول مي كشد . نفريت مزمن : سبب ها ، نفريت مزمن در برخي موارد بدنباله نفريت حاد كه خوب درمان نشده بروز مي كند و در بسياري موارد نيز بدون مقدمه بوده و بدرستي معلوم نيست كه آيا عفونت در پيدايش نفريت مزمن دخالت دارد يا نه . نشانه ها : در مراحل ابتدائي كه هنوز علائم باليني آشكار نشده است فقط با آزمايش ادرار مي توان بوجود بيمار پي برد ( ادرار داراي آلبومين و سيلندر و خوناست ) و هنگامي كه بيماري پيشرفت نمايد وآلبومينوري شديد و طولاني باشد پروتئين پلاسما كم شده و خز بظهور مي رسد . اكثر بيماران بسبب خيز ، سردرد ، فشار خون و تنگدستي بهنگام فعاليت به پزشك مراجعه مي كنند و گاهي نيز بيماري بطور اتفاقي در آزمايش روزمره ادرار تشخيص داده مي شود بيماران ممكن است ساها و تا زمانيكه نارسائي قلب و كليه بروز نكرده است بزندگي خودادامه دهند . در نفريت مزمن پيشرفته اوره خون نيز بالا مي رود و سبب اورمي مي گرددو با پيدايش اورمي نشانه هائي چون سردرد ، تهوع ، استفراغ نيز بروز مي نمايد و در مراحل خيلي پيشرفته بيماري ، بيماران بعلت اورمي و عدم تعادل اسيد ، باز محيط داخلي از پاي در مي آيند و تعداد زيادي نيزسبب نارسائي قلب ( ناشي از فشار خون ) وخونريزي مغزي فوت مينمايند . درمان : گرچه پيش آگهي نهائي بيماري بد است با اينحال اگر درمان صحيح انجام شود پيشرفت بيماري كند گشته وبيمار مي توان مدتها بزندگي خود ادامه دهد . در مرحله پنهاني بيماري بيمار بايستي از كارهاي خسته كننده بپرهيزد و از عفونتهاي استرپتوكوكي در امان باشد . تا وقتيكه عمل كليه خيلي مختل نگشته استلازم نيست ،‌ميزان پروتئين رژيم غذائي را كم نمايند وتا زمانيكه نارسائي قلب ايجاد نشده است حذف نمك رژيم غذايي بي مورد است . زمانيكه ضايعات كليوي شروع به پيشرفت نموده خيزوهماتوري بروز نمايد بيمار بايستي تا برطرف شدن علائم ياد شده در بستر استراحت نمايد . براي تسكن سردرد وبيخوابي و تحريك پذيري ميتوان ازداروهاي ميكن و فنوباربيتال و آرام بخش استفاده نمود ، چنانچه بيمار قبل از خواب از حمام گرم استفاده نمايد و يا يك داروي خواب آور مناسب مصرف نمايد ميتواند شب را با آرامي بخوايد .در صورتيكه نارسائي قلب بروز نمايد بايستي اين نارسائي با روش مخصوص درمان گردد براي درمان كم خوني حاصله از اين بيماري بايد به تجويز آهن ،اسيد فوليك و ويتامين B مبادرت نمود . تومورهاي كليه : تومورهاي كليه دو دسته اند ،‌تومورهاي خوشخيم وتومورهاي بدخيم . تومورهاي خوش خيم كليه نادرند و اغلب اين تومورها كوچك بوده و اندازه آنها از 1 الي 2 سانتي متر تجاوز نمي كند تومورهاي بدخيم كليه يكي از تومورهاي نسبتاً شايع بدخيم بدن انسان هستند چون تومورهاي كليه جزء‌بيماريهاي جراحي كليه بحساب مي آيند . از تشريح جزئيات خودداري نموده و فقط بذكر نشانه هاي باليني آنها مي پردازيم . نشانه هاي باليني : هماتوري مهمترين نشانه ايست كه سبب مراجعه بيمار به پزشك مي شود ، درد نيز از علائمي است كه گاهي در ابتداي بيماري ديده مي شود ولي اصولاً درد از نشانه هاي ديررس بيماري است . اين درد ممكن است بصورت مبهمي در پشت حي شود كه علت آن پس زدن ادرار در نتيجه فشار حالب ، بزرگ شدن تومور و گسترش آن بدور كليه و يا خونريزي تومور بداخل خود و فشار به كپسول حس كند و گاهي وجود يك تب خفيف و بدون علت تنها علامت بيماري را تشكيل مي دهد . بهترين علامت آزمايشگاهي بيماري وجود خون درادرار است ( هماتوري 9 پرتو شناسي وبخصوص اورموگرافي كمكشاياني به تشخيص بيماري مي نمايد و بيوپسي نيز نوع تومور را مشخص مي سازد . اورمي در نتيجه سوخت و ساز مواد پروتئيني در بدن ماده اي سمي بنام اوره بوجود مي آيد كه اين ماده بوسيله كليه ها دفع مي شود . در اثر نارسائي كليه ها اين ماده خوب دفع نشده و ميزانش در خون بالا مي رود و شخص دچار اورمي مي گردد ( ميزان طبيعي اوره خون بين 30 تا 40 ميلي گرم در 100 سي سي است . ) سبب ها : تمام بيماريهاي كليه چنانچه درمان نگردند و پيشرفت نمايند منجر به اورمي مي گردند . انسداد مجاري ادرار و ركود پيشاب بهر علتي كه باشد ( تنگي مجرا ، بزرگي غده پروستات ،‌سنگ ، تومور ، پائين افتادگي كليه ) ،‌شوك ،‌سوختگي ،‌سموم ، رسوب سولفاميدها در كليه وحالبها نيز ممكنست موجب بروز اورمي گردند . اورمي دو نوع است حاد و مزمن كه نوع حاد سبب مسموميتهاي شديد غذائي – گرفتن ناگهاني لوله هاي كليه – لخته شدن ناگهاني خون دركليه ها پس از انتقال خون ناسازگار و شوكهاي شديد مي باشد . نانهها : شروع بيماري تدريجي است و در بيماريهاي كليوي نهفته وبا پيشرفت كند ممكن است ماهها و حتي سالها اوره خون كمي بالا باشد بدون اينكه علائم باليني ايجاد نمايد و در برخي موارد ممكنست نشانه هائي چون سستي ، خستگي عمومي ، زياد شدن ادرار و پوليوري پديد آيد . بتدريج كه وضع كليه ها بدتر مي شود اوره بميزان قابل توجهي افزايش يافته و نشانه هائي مانند سردرد ‌بي اشتهايي ، خون دماغ ، خارش ،‌تهوع و استفراغ ،‌اسهال ، كم خوني ، ‌چرت و خواب آلودگي و سرانجام اغماء بظهور مي رسد . در مراحل پيشرفته مقدار ادرار شبانه روز كم مي شود فشار خون بالا مي رود و ضايعات ته چشمي بروز مي نمايد كه منجر به اختلال ديد مي گردد . درمان – بيماري اصلي كليه نظير انسداد يا عفونت كه منجر به اورمي گرديده در صورت امكان بايستي درمان گردد براي ازدياد حجم پيشاب مايعات بميزان زياد مصرف گردد مصرف پروتئين بايد روزانه به 30 تا 40 گرم تقليل يابد كه موجب افزايش اوره خون نگردد . در صورت بالا بودن فشار خون از داروهاي پائين آورنده فشار خون و در صورت روز نارسائي قلب از داروهاي قلبي تجويز شود ، كم خوني بيمار بايد درمان گردد . در اورمي شديد دياليز صفاقي و كليه مصنوعي براي كاستن اوره كمك موثري است در مورد پيوند كليه در صورتي كه دهنده و گيرنده دوقلوي متشابه باشند نتيجه فوق العاده رضايت بخش است . پرستاري : بيمار بستري مي گرد. علاوه بر پرستاري عموي بيمار ،‌تغذيه نيز مهم است در اورمي حاد مصرف پروتئين حذف و در اورمي مزمن كم مي گردد. مقدار مايعات مصرف شده و دفع شده اندازه گيري مي شود مقدار مايع مصرف شده به حداقل رسيده وبرابر مايع دفع شده 24 ساعت گذشته باضافه 400 تا 500 سانتي متر مكعب محلول گلوكز يا لاكتوز 20 درصد است كه از راه دهان يا بوسيله گاواژ به بيمار رسانده مي شود در صورتيكه بيمار استفراغ شديد داشته باشد اين محلول از راه وريد به بيمار داده مي شود . اينگونه بيماران مستعد ابتلا به عفونتهاي ثانوي هستند و بنابراين بايد حتي الامكان آنها را بوسيله روش جداسازي ( ايزولاسيون ) از عفونت محافظت كرد . سنگ كليه سبب ها : استعداد ارثي و فاميلي ، ازدياد اسيد اوريك خون ،‌ازدياد كلسيم خون بعلت مصرف زياد مواد كلسيك و آشاميدن آب هاي آهكي و نداشتن فعاليت كافي بدن ، چاقي ، عفونت دستگاه ادراري از عواملي هستند كه سبب بروز سنگ كليه مي گردند و اغلب نيز علت ايجاد سنگ بدرستي معلوم نيست . نشانه ها : چنانچه سنگ كوچك بوده وبه نسج كليه چسبيده باشد علائمي بروز نمي كند ولي چنانچه سنگ كمي بزرگتر بوده و باعث فشار وكشش كپسول كليوي شود سنگيني و درد مبهمي در ناحيه كليه مبتلا در زاويه دنده اي مهره اي در ناحيه كمر حس مي گردد ولي اگر سنگ حركت كند و در دهانه حالب و يا در خود حالي قرار گير كند نشانه هائي بشرح زير بروز كمي نمايد : الف – درد شديد و بشكل قولنج در ناحيع كليه مبتلا كه به طرف اندامهاي تناسلي و كشاله ران انتشار مي يابد . ب – حالت شوك وعرق فراوان ج – اضطراب و بي قراري بطوريكه بيمار مرتباً وضعيت خود را براي كم كردن شدت درد تغيير مي دهد. د – گاهي حالت تهوع و استفراغ ه – تكرار ادرار و احساس تمايل شديد به ادرار كردن و – هماتوري چنانچه سنگ دنداه دار و ناصاف باشد . ز – گاهي نيز عفونت به سنگ كليه اضافه شده نشانه هاي عفونت از قبيل لرز ، تب و سردرد و غيره بظهور مي رسد . ح – معمولاً راديوگرافي با ماده حاجب ( اوروگرافي ) وجود سنگ رامشخص مي سازد و گاهي عواملي كه موجب عدم ترشح كليه مبتلا بشوند راديوگرافي رتروگراد را ايجاب مي نمايد . با آزمايش سنگ نوع رسوبات سنگ مشخص مي شود و بايد موادي را كه در ساخته شدن سنگ دخالت داشته اند از رژيم غذايي حذف كنيم . مثلاً در سنگهاياسيداوريك بايد مصرف پروتئين محدود شود و يا در مورد سنگ كلسيمي ،‌مصرف كلسيم را محدود كنيم . نارسايي مزمن كليوي : بسياري از بيماريهاي مزمن كليه موجب از بين رفتن سلولهاي كليه مي شوند و تا زماني كه تعداد سلولها براي انجام اعمال طبيعي كليه كافي باشد مشكلي ايجاد نمي شود اما وقتي تعداد سلولهاي سالم به شدت كاهش مي يابد ، كليه ها ديگر نميتوانند اعمال طبيعي خود را انجام دهند كه به آن نارسايي كليه مي گوييم . به اينترتيب مقدار سموم مختلف خون بخصوص اوره بالا مي رود و تنظيم مايعات واملاح بدن بهم مي خورد . به علت ناتواني كليه در تحريك گلبولهاي قرمز كمخوني ايجاد مي شود . در اثر از دست رفتن املاح بدن و اسيدي شدن خون ،‌استخوانها ضعيف مي شوند و ويتامين D نيز توسط كليه ها توليد نمي گردد . بيماري كه دچار نارسايي مزمن كليه مي شود بايداز دستگاه كليه مصنوعي ( دياليز ) استفاده كند ، امروزه امكان پيوند كليه سالم از فرد ديگر وجود دارد ، براي اين كار لازم است كليه فرد دهنده با بدن فرد گيرنده سازگاري داشته باشد . ديابت با منشأ كليوي : همانطور كه در قسمت وظايف كليه اشاره شد ، عمل تنظيم و تعادل آب بدن يكي از وظايف كليه است ،‌در هنگامي كه دسترسي به آب كافي نداريم مانع دفع آب زياد از بدن مي گردد و ادرار غليظ تر مي شود ،‌در اين بيماري قسمتي از كليه كه مسئول اين عمل است به هورمون ترشح شده از مغز جهت غليظ تر شدن ادرار پاسخ نمي دهد و ادرار رقيق دفع مي گردد . بنابراين اگر آب كافي در اختيار اين افراد نباشد به سرعت آب بدن خود را از دست مي دهند و در معرض خطر مرگ قرار مي گيرند ،‌اين بيماران روزانه چندين ليتر ادرار دفع ميكنند . شش علامت هشدار دهنده بيماريهاي كليه و مجاري ادرار 1 – سوزش يا مشكلاتي در حين ادرار ( مثل درد ) – اين علامتها ما را به عفونت دستگاه ادراري مشكوك مي سازند . البته گاهي مشكلات قسمتهاي ديگر مثل پروستات نيز سبب پيدايش اين علايم مي شود . 2 – تكرر ادرار بخصوص هنگام شب كه احتمال ابتلا به عفونت ادراري و ابتلا به مرض قند ( ديابت ) با مشاهده اين علايم بيشتر است . 3 – وجود خون در ادرار يا تغيير رنگ غير طبيعي ادرار ،‌علل اين حالت بسيار متفاوت است ،‌ولي نبايد عفونتهاي ادراري و سرطان را ازنظر دور داشت . 4 – تورم اطراف چشمها ،‌دستها و پاها بخصوص در كودكان – اين علامت نيز دلايل گوناگوني دارد ،‌اما احتمال بيماريهاي كليه را بايد درنظر داشت . 5 – احساس درد ناحيه نسبتاً كوچكي ار يك يا هر دو پهلو ، زير دنده ها ، اگر اين درد با حركت شديد نگردد و يا اينكه با علايم فوق همراه باشد ظن به عفونتهاي كليوي را تقويت مي كند . 6 – افزايش فشار خون ( هيپرتانسيون ) ممكن است ناشي از گرفتاري كليه ها با عروق اصلي آنها باشد . در پيگيري و برخورد با بيمار دچار ناراحتي كليوي بايد به بيمار در مورد محدود كردن مصرف نمك آموزش دهيم ،‌مصرف مواد پروتئيني مثل گوشت ،‌تخم مرغ ،‌حبوبات و …. به حداقل رسانده شود و به جاي آن آب پرتقال ، چاي ،‌ليمو شيرين استفاده نمايد ،‌بيمار بيشتر استراحت كند و داروهايش را به موقع مصرف نمايد ، استفاده از كيسه آب گرم در محل درد باعث كاهش درد مي گردد ، بايد به بيمار آموزش داده شود به ميزان ادرار خود در شبانه روز توجه نموده و در صورت كاهش يا افزايش ادرار كه نشانه اختلال در كار كليه هاست ،‌به پزشك مراجعه نمايد . ( ميزان طبيعي ادرار در شبانه روز 5/1- 1 ليتر است )

نظرات شما عزیزان:

برچسب‌ها: